Baza wiedzy

 

Od kilku lat o smogu słyszymy dużo i często. Jedni alarmują, inni zapewniają, że to problem czysto teoretyczny. Jak jest naprawdę? Żeby zrozumieć realne zagrożenia niesione przez smog, warto zacząć od odpowiedzi na pytanie – czym właściwie smog jest?

Smog to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu zanieczyszczonego powietrza oraz znacznego zamglenia i bezwietrznej pogody. W skład smogu wchodzą toksyczne pyły – PM 2,5 i PM 10.

 

 

Te enigmatyczne nazwy pochodzą od wielkości mikroskopijnych drobin o średnicy kilku - a nawet kilkunastokrotnie mniejszej od średnicy ludzkiego włosa. Ich źródła w atmosferze mogą być naturalne (np. wybuchy wulkanów), ale przede wszystkim są wynikiem procesów spalania węglowodorów (węgla, składników ropy naftowej) przez człowieka w celu pozyskania energii (do ogrzewania, oświetlania, poruszania pojazdów). W skład zawieszonych w smogu pyłów wchodzi cały szereg groźnych substancji:

• Benzo(a)piren

Silnie rakotwórczy związek chemiczny powstający w wyniku niecałkowitego spalania. Jest obecny np. w dymie papierosowym, wędzonych potrawach ale też w powietrzu, do którego dostaje się w wyniku spalania węgla lub śmieci w piecach starego typu i paliwa w samochodach (zwłaszcza starych pojazdów z silnikiem diesla).

• Tlenek węgla

Bezbarwny, bezwonny gaz, którego toksyczne działanie wynika z łatwości wiązania się z hemoglobiną we krwi. Tworzy z nią trwałe połączenie, które może skutkować niedotlenieniem tkanek i śmiercią. Objawem zatrucia jest m.in. ból głowy.

• Dwutlenek siarki

Bezbarwny gaz o ostrym, gryzącym i duszącym zapachu, który jest produktem ubocznym spalania paliw kopalnych. SO₂ jest trujący dla ludzi i zwierząt, ale szkodzi też roślinom.

• Sadza

Powstaje w trakcie niepełnego substancji zawierających znaczne ilości węgla (np. drewna). Jest to mieszanka różnych postaci węgla, tłuszczy i popiołu. Osiada w instalacji kominowej i zanieczyszcza powietrze, powodując różnego rodzaju schorzenia układu oddechowego i krwionośnego i przyczyniając się do rozwoju nowotworów.

Poziom dopuszczalny stężenia dla pyłu PM10 wynosi 50 µg/m³ (średniodobowo) i może być przekraczany nie więcej niż 35 razy w ciągu roku. W przypadku pyłów PM 2,5 dopuszczalny poziom dla stężenia w roku 2015 wynosi 25 µg/m³ (średniorocznie). W polskich miastach normy te są przekraczane, niekiedy nawet o kilkaset procent.

 

 

Jaki wpływ ma smog na zdrowie?

Choć nadal pojawiają się głosy lekceważące wpływ smogu na zdrowie, fakty są bezlitosne.

W 1952 roku miał miejsce Wielki Londyński Smog. W trakcie zaledwie 5 dni zmarło ok. 4 tysięcy osób (większość stanowiły małe dzieci). Szacuje się, że ogólna liczba śmiertelnych ofiar londyńskiego smogu wynosi ok. 12 tysięcy osób (J Black Intussusception and the great smog of London, December 1952 Arch Dis Child. 2003 Dec; 88(12): 1040–1042).

Współczesne polskie statystyki również nie napawają optymizmem. Badanie przeprowadzone pod kierownictwem prof. Mariusza Gąsiora wykazało, że podczas alarmu smogowego, umiera o 6% więcej osób.

Smog najgroźniejszy jest dla dzieci – podczas alarmów smogowych o 11,6% wzrasta częstotliwość zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej[1]. Dzieci narażone często na smog trzy razy częściej zapadają na astmę oskrzelową[2], a dzieci mieszkające przy ruchliwych skrzyżowaniach, gdzie zanieczyszczenie jest najwyższe[3] – częściej zapadają na alergie.

W czasie alarmów smogowych znacząco też zwiększa się liczba pacjentów z zawałami serca (12%) i udarami mózgu (16%)[4], a na szpitalnych oddziałach ratunkowych pojawia się 1/3 więcej pacjentów z zaostrzonymi objawami astmy[5].

Rozwiązania?

Długotrwałe, skuteczne rozwiązanie problemu smogu wymaga działań systemowych – często na poziomie krajowym a nawet światowym. Władze coraz częściej podejmują działania prowadzące do ograniczenie niskiej emisji i zanieczyszczeń komunikacyjnych. Zanim jednak problem smogu zniknie całkowicie, warto przestrzegać kilku podstawowych zasad:

- w czasie alarmów smogowych unikać przebywania na dworze i aktywności fizycznej

- dbać o dobre nawodnienie i lekką dietę

- unikać podróży w godzinach szczytu

- zadbać o powietrze w domu. Ograniczyć wietrzenie, sięgnąć po rośliny zielone i oczyszczacze powietrza z wydajnymi filtrami HEPA. Najlepsze modele, rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne filtrują nawet do 99,9% zanieczyszczeń. 

 

 

Autorzy:

lek. med. Aleksandra Ratajczak, Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Wojciech Feleszko, Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego, Warszawski Uniwersytet Medyczny